HET NIEUWE TELEN
Het Nieuwe Telen is een nieuwe manier van het telen en klimaatregelen op basis van plantfysiologie en natuurkunde. De klassieke manier van telen is gebaseerd op gevoel en praktijkervaring. Met Het Nieuwe Telen maakt de glastuinbouw een stap richting de toekomst met een duurzamere manier van telen dat gericht is op de wetenschap.
​
Het Nieuwe Telen is ontstaan in 2009 en is geïntroduceerd als een zeven stappenplan. Het plan is gebaseerd op resultaten van onderzoeken vanuit Kas als Energiebron maar ook heeft Wageningen een grote bijdrage geleverd aan nieuwe informatie. Het doel van Het Nieuwe Telen is om met een semi-gesloten kas een optimale productie te realiseren met eenvoudige middelen, niet met nieuwe technologieën maar met de plant in de hoofdrol.
​
Het Nieuwe Telen is een nieuwe manier om energiezuiniger te telen met een optimale productie. De plant wordt niet alleen als bio-fysiologisch organisme beschouwd, maar ook als fysisch object dat gebruik maakt van natuurkundige kennis. Met de kennis kunnen de volgende activiteiten in de kas gestuurd worden: temperatuur, vocht, CO2-dosering, licht en schermen. Alle activiteiten zijn erop gericht om de plant in balans te houden.
PLANT BALANSEN
Het Nieuwe Telen neemt de natuurlijke groeikracht als basisprincipe. De plant kan zich niet verplaatsen en daardoor is het belangrijk dat de plant in optimale omstandigheden leeft. Elke handeling die een mens doet aan een plant waardoor het verstoord wordt kan het evenwicht van de plant aantasten.
Het nieuwe telen staat voor het respecteren van de natuurlijke balansen en het ondersteunen daarvan, zonder de plant in een andere richting te dwingen.
Voor het nieuwe telen zijn er drie belangrijke hoofd balansen namelijk: de energiebalans, de waterbalans en het assimilantenbalans (suikers). Deze drie balansen creëren de connectie tussen fysiologische processen (Fysiologie is de biologische wetenschap die de levensverrichtingen, zoals de stofwisseling, van organismen bestudeert) en de fysieke omstandigheden rondom de plant. Deze processen zijn ervoor om de plant te helpen en de drie balansen te handhaven.
Het tweede innovatieve aspect van Het Nieuwe Telen is de systeembenadering. Bij Het Nieuwe Telen is een cruciaal onderdeel de interactie tussen de bovengrondse delen van de plant en de wortels, inclusief het microleven in de wortel. Bij Het Nieuwe Telen is meten belangrijk, door te kunnen handelen op feiten i.p.v. gevoel. De planten worden gemonitord door metingen en hierdoor kunnen er andere aanknopingspunten komen voor de teeltplanning.
NATUURKUNDE
Het nieuwe telen maakt gebruik van natuurkunde om de plant zo optimaal mogelijk te laten groeien. Als er over natuurkundige verschijnselen wordt gesproken zoals energie en massaoverdracht rond de plant worden er drie lagen onderscheden, namelijk:
De binnenste laag is de plant zelf
De middelste laag is de kaslucht
De buitenste laag is de buitenlucht
De eerste twee lagen worden virtueel gescheiden, terwijl tussen de tweede en derde laag een echte scheiding zit namelijk het glas van de kas. Voor elke laag wordt de vraag gesteld, wat binnenkomt moet er ook weer uit, bijvoorbeeld bij water elke druppel die door de plant wordt opgenomen wordt ook weer afgevoerd naar buiten, de meeste afvoer vindt plaats via verdamping maar ook wordt er een deel afgevoerd als geoogst product dat verkocht kan worden.
KLIMAATGELIJKHEID
Klitmaatgelijkheid in de kas betekend dat het op elke plaats in de kas hetzelfde klimaat heeft. Om de teelt nog beter te kunnen optimaliseren is het van belang om de klimaatgelijkheid erg hoog te krijgen en te behouden. Om temperatuurongelijkheid te voorkomen is gevelisolatie, een goed verwarmingssysteem en zijn nok schotten essentieel om horizontale luchtstromen boven het scherm tegen te gaan. Schermkieren kunnen voor kou en tocht in de kas zorgen dat resulteert in temperatuur verschillen, daarom is het belangrijk om deze te vermijden, het sluiten van deze kieren laat in de proeven van Het Nieuwe Telen een positief effect zien op de homogeniteit in de kas. Door met een gelijker klimaat te telen is het veiliger om een hogere relatieve vochtigheid te hebben waardoor er een lager energieverbruik ontstaat. Voor de plant is klimaatgelijkheid altijd gewenst en hierdoor is er minder kans op condensatie en teelt problemen.
HET AFVOEREN VAN VOCHT
Een groot deel van het jaar zijn de energiedoeken gesloten in de nacht. Dit geld bijna voor alle gewassen, het gevaar hiervan is dat er een te vochtig kasklimaat ontstaat.
​
Bij het traditionele telen is het verhogen van de buistemperatuur een lange tijd gebruikt om het vocht af te voeren. Het Nieuwe Telen laat zien door natuurkundige analyses er meer vochtproductie komt in de plaats van dat het afneemt. Een positief effect van de warme buis is de luchtbewegingen, deze kunnen tegen lagere energiekosten worden verkregen met verticale ventilatoren.
​
Vochtbalans
De balans in de kas wordt bepaald door de toe- en afvoer van het vocht. Als de aanvoer van het vocht hoger is dan de afvoer dat stijgt het absoluut vocht gehalte in de kas. Bij Het Nieuwe Telen is een nieuwe innovatie dat het absoluut vocht gehalte in de gaten wordt gehouden in de plaats van het Relatief vocht gehalte, dit komt omdat het Relatief vocht gehalte afhankelijk is van de temperatuur en het absoluut vocht gehalte wordt gemeten op basis van het werkelijke waterdampgehalte.
​
Gewasverdamping
Een gewas verdampt als het de mineralen moet aanvoeren voor de groeiende plantdelen. Het element Calcium is van essentieel belang en wordt via watertransport vervoerd. Een plant dat te kort heeft aan Calcium krijgt zwakke cellen. Vaak gebeurt de toevoer van vocht in de nacht, zelfs als de plant genoeg Ca heeft opgenomen overdag gaat de plant in de nacht ook nog verdampen. Dit komt omdat de plant irreversibel Ca opslaat en hiermee kan de Ca die overdag wordt opgeslagen niet kan worden gebruikt in de nacht. Een constante aanvoer voor Ca is dus essentieel voor de plant.
Vocht meten
Om het klimaat te regelen is het nodig om te weten hoeveel gewasverdaming er plaats vindt. Ook is het belangrijk om te weten hoeveel vocht er wordt getransporteerd door het doek en het uiteindelijke resultaat van de balans tussen aanvoer en afvoer. Het vochtbalans kan continu gevolgd worden door het absoluut vocht onder en boven het scherm te meten. Door een meetbox boven het scherm te gebruiken in combinatie met een vochtmeting buiten is een goede manier om het vochtbalans in de gaten te houden.
UITSTRALING
Uitstraling is een bekend verschijnsel waarbij een object afkoelt door het afgeven van warmte straling aan een koudere omgeving. Je kunt het vergelijken met een enkelglas raam in de woonkamer, de woonkamer heeft een temperatuur van 20 graden maar bij het raam is het kouder omdat de uitstraling van de warmte naar de koudere omgeving gaat.
​
Als het gewas warmer is dan de omgeving gaat het warmte afstaan door middel van straling in het bovenste gewasdeel. Naarmate de uitstraling het koudere kasdek of een kouder schermdoek niet voldoende compenseert door instraling koelt de kop van de plant af. Als dit gebeurt neemt de energie toevoer door convectie weer toe om de energiebalans te behouden. Door de afvoer van energie door uitstraling neemt de verdamping af, bij hoge uitstraling is het zelfs mogelijk dat de verdamping nul wordt. Ook is het mogelijk dat de temperatuur van het blad-, vrucht- of bloemdelen tot onder het dauwpunt daalt, als dit gebeurt kan der condensatie ontstaan en in vrij vocht kunnen schimmelsporen zich snel ontwikkelen. Deze gevolgen gaan over een situatie zonder dag- of groeilicht. Als de plant te weinig verdampt kan de toevoer met name mineralen zoals Ca te weinig worden aangevoerd waardoor gebrek verschijnselen kunnen ontstaan.
Voorkomen van uitstraling
Voorheen werd gedacht dat de verdamping zou afnemen door de schermen omdat de luchtvochtigheid dan steeg. Integendeel gebeurde dan, schermen dragen juist bij aan verdamping en vermindering van uitstraling. Je kunt uitstaling voorkomen door goed te isoleren met energieschermen. Een energiescherm met een aluminium laag is de beste manier, aluminium is namelijk een materiaal dat weinig uitstaling heeft. Een andere manier dat ook goed werkt is het toepassen van dubbele energieschermen met een isolerende spouw van stilstaande lucht. De kaslucht en de temperatuur van de onderste schermlaag is dan niet veel kouder waardoor de uitstraling haast nul is.
ISOLATIE EN ENERGIESCHERMEN
Het warmteverlies wordt in de kassen door twee factoren veroorzaakt: factor één is het warmte verlies aan de buitenkant en de warmte die nodig is voor gewasverdamping. Om uitstraling zo veel mogelijk te verminderen en warmte zoveel mogelijk binnen te laten voor gewasverdamping, is gezocht naar een oplossing die beide factoren zoveel mogelijk beïnvloeden op een positieve manier. Beweegbare energieschermen is een goede oplossing om overdag het licht en de warmte door te laten en in de nacht de warmte in de kas te behouden om uitstraling te voorkomen.
Kas als Energiebron heeft als nieuwe ontwikkelingen op de traditionele enkelglas kassen nieuwe kassen en kasdekken ontwikkeld. Deze zijn beter geïsoleerd en laten alsnog genoeg daglicht door dat nodig is voor het groei proces van de plant.
​
Het bewustzijn van uitstralingen en mogelijkheden van ontvochtinging bij gesloten energieschermen is het aantal uren van gesloten energieschermen in de praktijk toegenomen. Uit praktijk blijkt dat je energiezuiniger kunt telen door het meer sluiten van de energieschermen samen gaat met optimaal telen.
GEWASACTIVERING
Gewasactivering
Voor een gezonde gewas groei zijn mineralen ontzettend belangrijk. Calcium is de belangrijkste bouwstof en wordt passief opgenomen. Calcium kan alleen worden opgenomen als de plant verdampt. Door verdamping wordt het calcium vervoerd door de plant. De verdamping wordt overdag geactiveerd door zonlicht of groeilicht vanuit assimilatielampen deze zorgen voor instraling. In de nacht of bij donker weer moet de plant ook kunnen verdampen. Als een gewas onvoldoende verdampt wordt gesproken over een dood klimaat.
Stimuleren van verdamping
Al jarenlang wordt er in de verwarmde kassen het gewas of klimaat actief gehouden met de zogenoemde minimum buis. Een plant kan op twee manieren aangezet worden tot verdamping met een warme buis. De buis kan de plant direct opwarmen door straling van de buizen. Ook is het mogelijk om de lucht rondom de buizen op te warmen waardoor deze lichter wordt en gaat stijgen. De grenslaag van het blad wordt afgevoerd door de luchtbewegingen en hierdoor kan het blad makkelijk verdampen. Ook wordt de warmte in de kas hoger waardoor de ramen open gestuurd kunnen worden.
Alternatief voor luchtbeweging met minimum verwarmingsbuizen is ventilatoren. De ventilatoren die worden ingezet kunnen horizontaal of verticaal circuleren afhankelijk van het gewastype. Als de afvoer van vocht uit de kas door condensatie of ventilatie in balans is, kunnen vaak ventilatoren genoeg zijn om te zorgen voor een actieve afvoer van vocht uit het microklimaat rond de plant naar het kasklimaat.